Çınar portal

Müziğe küçük yaşta kanun çalarak başlayıp, Batı müziğiyle ilgili kuralları kendi kendine ve aldığı derslerle öğrenen, yurtdışındaki eğitimi sonucu iyi bir orkestra şefi ve besteci olan Ferit Alnar, yaşamının olgunluk döneminde bu konçertoyu yazmış, kendisi de jübile konserinde bizzat çalmıştır.

Kanun, mızraplı sazlardan, her perdesinde üç tel bulunan, genellikle 25-26 perdeden oluşan, işaret parmaklarına takılan mızraplarla çalınan, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Asya kıtalarında yaygın olarak kullanılan, çok kâdim bir çalgı. Bizde de makam müziğinin vazgeçilmezi.

Az sayıdaki kanunçaların, bu konçertoya eğilmesi ve seslendirmelerin kamuoyundan olumlu karşılık bulması sayesinde bu alanda yapıt vermeye yönelen başka bestecilerimiz de oldu. Bu konçertoyu bestecinin kendisinden sonra ilk seslendiren Ruhi Ayangil idi. Ama Alnar Konçertoyu Türkiye’ye ve Dünyaya tanıtan, kanunu her tür müzikle bağdaştırma başarısı göstermiş Tahir Aydoğdu oldu. Yurtiçinde ve dışında kaç kez seslendirdiğini sanırım kendisi bile bir anda hesaplayamaz durumda. Aydoğdu TRT’den emekli ve ODTÜ mezunu bir fizikçi aslında.

KİMLER KANUN KONÇERTOSU BESTELEDİ?

Bugüne kadar kanun konçertosu besteleyenlere bir göz attığımızda, Turgay Erdener, Eray İnal, Oğuzhan Balcı, Murat Akçay, Önder Özkoç, Münir Nurettin Beken, Ardaşeş Agoşyan adları karşımıza çıkıyor. Eski Sovyet Ermenistan’ından Haçatur Avetisyan (1926-1996), Almanya’dan Stefan Pohlit, Lübnan’dan Marcel Khalife, Azerbaycan’dan Dadaş Dadaşov’un da konçerto formu içinde sayılabilecek birer yapıtı var. Macar besteci Zoltan Györe’nin kanun, cimbalom ve yaylı sazlar için “double-concert” adını verdiği konçertosunu da unutmamak gerek. Ama bunların bazıları hala seslendirilmiş değil. Örneğin çalıştığı okulda ve çevresindeki “taciz”lerden yılan ve ailesini toparlayıp doğduğu İstanbul’u terkederek İsveç’e yerleşen besteci, kontrbasçı Ardaşeş Agoşyan başta olmak üzere, Önder Özkoç, Marcel Khalife, Dadaş Dadaşov, Zoltan Györe ve Münir Nurettin Beken’in konçertoları henüz seslendirilemedi.

Kanunun solo saz olarak kullanıldığı konçerto sayısının 10’u aşmasında Tahir Aydoğdu’nun başlattığı Uluslararası Kanun Festival ve Sempozyumları için verdiği siparişlerin etkisi oldu. Örneğin Turgay Erdener’in 17 yaylı eşliğindeki kanun konçertosunu yazması, Ardaşeş Agoşyan’ın kanun ve timpani, kudüm, vibrafon, üç ney ve dört keman, viyola, çello ve kontrbastan oluşan topluluk için “vecd” başlıklı yapıtı bestelemesi bu sayede oldu. Bugünlerde ikincisi üzerine çalışan tar sanatçısı Murat Akçay’ın 1. Kanun Konçertosu da bu çerçevede yazılmıştı.

STEFAN POHLİT’TEN ŞAFAKLARIN CİHANGİRİ

Alman besteci Stefan Pohlit’e gelince, genç yaşta Türkiye’ye gelen, Hacettepe ve İTÜ-TMDK’nda öğretmenlik yapan, tüm Orta-Doğu’yu dolaşmış bir müzikolog ve besteci. Kanun ve büyük orkestra için Cumhuriyetimizin 100. yılına adadığı “Şafakların Cihangiri” başlıklı konçertosunun dünya ilk seslendirilmesi Almanya’da Tahir Aydoğdu ve şef Dirk Kaftan yönetimindeki Rheinland-Pfalz Devlet Filarmoni Orkestrası tarafından 2024 başlarında yapıldı.

Aydoğdu, Pohlit’in yapıtı için “Geleneksel müziğimiz ile Batı'nın çok sesli boyuttaki müziğini birleştirebilmiş, farklı bir arayışta güzel bir eser bestelemiş. Besteci, Doğu'nun ezan, makam ve mehteri ile Batı'nın çoksesli müziğini birleştiren ve bu zenginliği çok güzel ortaya çıkaran bir eser yazmış” diyor.

Bu yapıtın Türkiye’de ilk seslendirilişi de 9 Kasımda III. Uluslararası Kanun Festivali ve Sempozyumu kapsamında Naci Özgüç yönetimindeki Hacettepe Senfoni Orkestrası eşliğinde yapılacak. Aynı konserde, Ahmet Baran da, Turgay Erdener’in Kanun Konçertosunu seslendirecek.

Pohlit’in  Buhurizade Mustafa Itrî'nin “Nühüft saz semaisi” ile “Nat-ı Mevlana” eserlerinden etkilenerek yazdığı, başlık olarak da Yahya Kemal Beyatlı'nın “Rıfkı Melûl Meriç'e” ithaf ettiği bir şiirininden esinlendiği yapıtın mimarisi, peşrev ve semai formlarından oluşuyor ve tasavvuftaki 7 mertebeyi yansıtıyor.

ESRA BERKMAN’IN ÇABALARI

Pohlit’ten söz etmişken, yakın zamanda bestecinin bir başka yapıtını seslendiren kanunçalarımız da Esra Berkman. Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Türk Müziği bölümünde öğretim üyesi olan Esra Berkman, çalgısını çoksesli müzikle birlikte de kullanan önde gelen üç kanunçalarımızdan biri.katıldığını duyduğum yurt dışı konserini kendisine sordum ve şu bilgileri edindim:

“1 Aralık 2023'te Sırbistan'ın Novi Sad şehrindeki üniversitede müzik bölümünde öğretim görevlisi olan  trompet icracısı Nenad Markovic'ten bir eposta aldım. Besteci Svetozar Nesic ile kurdukları 2K Plus Contemporary Music Ensemble ile çalmak üzere bir kanun icracısı aradıklarını bildirdi. Çağdaş müzik bestelerini iyi çözümlediğim için Stefan Pohlit'in beni önerdiğini de sözlerine ekledi. Ben de biri Stefan''in Trompet ve 7 çalgı için XY adli eseri, diğeri Svetozar Nesic'in Kanun ve Yaylılar için eseri olmak üzere 8 Eylül 2024'te Novi Sad Kültür ve Sanat Merkezi'ndeki konsere katıldım. Voyvodina televizyonuna da kanun özelinde röportaj verdim bestecilerle birlikte.”

Esra Berkman, 2013’te de Haçatur Avetisyan’ın 2 Nolu Kanun Konçertosu’nu Nazlı Işıldak’ın piyanosu eşliğinde seslendirmiş ve kaydı da yayımlanmıştı. Bu konçertoyu Tahir Aydoğdu ise orkestra eşliğinde çaldı. Berkman’ın

Ferit Alnar'ın Kanun Konçertosu'nun üçüncü bölümünü 2018 yılında Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvar tarafından düzenlenen 40. Yılında Hasan Ferid Alnar Sempozyumu”'nda çalışına ben de tanıklık etmiştim. Birinci bölümü Güniz Alkaç ve ikinci bölümü Ayşegül Kostak Toksoy seslendirmişlerdi. Berkman daha sonra Alnar konçertonun tamamını da 2019 Cumhuriyet Bayramı’nda gene Anadolu Senfoni Orkestrası eşliğinde seslendirdi.

KANUN-PİYANO İKİLİSİ

Berkman, Eskişehir’de piyanist Lilian Tonella Tüzün’le sürdürdüğü Kanun-Piyano İkilisi’ne de önem veriyor.

L ilian Tonella’nın yönetsel görev alması sonrasında kendisine önerdiği piyanist Aysel Gökçe Eryılmaz ile çalışmaya başladı. Yakında birlikte yaptıkları yeni albüm Kalan Müzik tarafından yayımlanacak.